Sıradan Faşizm (Obyknovennyy fashizm)

Naziler tarafından toplama kampında öldürülmüş insanlardan bazılarının dosdoğru kameraya baktıkları fotoğraflar art arda sıralanıyor önce, seyirci bir süre bu trajediyle baş başa bırakılıyor. Ardından ağlayan insanlar görünüyor. “Hayır, gaz odaları için ağlamıyorlar” diyor anlatıcı, her şey Hitler’e dokunabilmek için. Sovyet belgeseli Sıradan Faşizm (1965) ne yazık ki eskimeyen bir hikâye anlatıyor. Nazi iktidarının başlangıcı ve işleyişini, sebeplerini ve sonuçlarını ortaya koymaya çalışan film, faşizm, ırkçılık, militarizm ve tekellerin iktidarı arasında hâlâ devam eden ilişkiye dikkat çekerek güncelliğinin altını çiziyor. Yönetmen Mikhail Romm’un uzun yıllara dayanan Nazi arşivi çalışmalarının sonunda ortaya çıkan film kuru bir tarihî anlatımı değil; arşivlerden çıkan birçok detaya dikkat çekmekten, zaman zaman alaycı bir dil tutturmaktan, öfkesini de endişesini de belli etmekten kaçınmıyor. Sokakta yürüyen insanların jestlerinden askerî gösterilere, dans pistlerinden on binlerce yıl önceki mağara resimlerine gidip geliyor. Her zaman geçerliliğini koruyan, faşizme dair olduğu kadar insana dair de bir film Sıradan Faşizm. Çağdaş Günerbüyük